Nakiskatohtawin isi Kihci-Nêhiyaw Atoskêmâkanak Mâmawihitowin kiki Nîkânihk Sîkiwêpinikêwina ohci Askîwi-pimiya Wâtihkâna Sêkâwicôwanihcikêwin
1. Nakayâskamohtahitowin
1.1. Asênikêwin
Otipêyihtâkosiwak ohci Kihci-Nêhiyaw Atoskêmâkanak Mâmawihitowin (CIWG) kiki Nîkânihk Askîwi-pimiya Wâtihkâna Sêkâwicôwanihcikêwin Kwayaskwascikêwina miyo-mâmawohkamâtow ta-sîtoskâkêhk ohci Kihci-Okimânâhk Kânata onâkatêyihtamowin isi osk-âyiwan Mâmawâyâwinihk-iskohk-Mâmawâyâwinihk êkwa okimânâhk-iskohk-okimânâhk wâhkôhtowin êkwânihi osîhtâniwan isi nisitawêyihcikêwin ohci miyikosiwin, kihcêyimowin, nîsôhkamâkêwin, êkwa wiciwâkanihtowin isi wiyastêwin kiki kwêskinâkohtâwin. Mâmawohkamâtowin ohci Nistam-Iyiniwak, Âpihtawikosisânak Tahtoskânêsiwak êkwa Âpihtawikosisânak mâmawâyâwinihk pîhci CIWG namôy ta-kî-itwêstamâkâtêk isi kipihtowêwin sîtoskâkêwin ahpô nahêyihtamowin ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy sîkiwêpinikêwin ahpô isi âhtasiwêwin ahpô nakinamâkêwin ohci omiyikosiwiniwâw. Ôma masinahikan kî-mâmawî osîhcikâtêw ohci CIWG otipêyihtâkosiwak. Mêkwac CIWG tipêyihtâkosiwak sîtoskâmwak katawâhk ôma masinahikan, atiht wîhtamâkêwina namôy kahkiyaw kiskinwaham itapiwin ohci itahto otipêyihtâkosiw.
1.2. Isitâpatisiwin
Isi Kihci-Okimânâhk Kânata onîkânihk kihci-kamik kiki nâtâmostawêwin êkwa wâsakâskamihtawin mâwacihcikêwin, Wâsakâskamihtawin êkwa Sisikoc-isiwêpan Mêskwacipayiwin Kânata (ECCC) iyâyaw natonam ta-isi pimipayihcikâtêk askîwi-pimiya wâtihkân nipiy anita ohci mostaskamikohk wâtihkâna itastêw ita Capasîs Kapâwinihk Itêhkêskamikohk pîhci Kîwêtinohk Alberta.. Ôki CIWG kî-kwayâcihtâwak ôma nakiskatohtawin masinahikan ta-pakitinikâtêk ka-akâwâtahkik nîsôhkamâkêwak asici sêhkê mastaw wâpahtahiwêwin atoskêwin ka-pônihtahk ohci CIWG, kanawâpahcikêwin ohci nîsôhkamâtowin paminikêwin ka-kistascikâtêk sâpô CIWG, êkwa nahipayiwin kiki wîpat naskomowin. Ôma masinahikan kî-mâmawî osîhcikâtêw ohci CIWG. Ôma masinahikan ta-pimitisahikâtêw ohci ka-wiyêyihcikêhk mâmawohkamakêwin masinahikana mîna mêskanâs ka-mâcihtahk ka-wiyêyihcikêhk askininahk pîkiskwasôwêwin iskoyikohk. Ka-akâwâtahkik nîsôhkamâkêwak ta-kî-masinahikêw isi masinhikêtâkan kâhcitinatowin ahpô masinahikan sipwêtisahikêwin.
2. Wiyastêwin
2.1. Kihci-Nêhiyaw Atoskêmâkanak Mâmawihitowin
Ôki CIWG kî-kistascikâtêw ispîhk Kisê-pîsim 2021 êwako ohcîmakan wawânêyihtamowina ka- pîkiskwâtahkik Nêhiyaw mâmawâyâwinihk ohci nîkânihk sîkiwêpinikêwina ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin isi Kapâwinihk Sîpiy akâmi-sîpîhk. Êwako itêyihtêmakan ta-paminikâtêk isi itâpacihcikan kiki nîsôhkamâkêwak ta-kahcitinahkik kîspin mahti kwayaskwascikêwina pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwina ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin natawêyihtakwanwa, êkwa kîspin natawêyihtâkwan osîhcikâtêwin ohci nîkânihk kwayaskwascikêwina kiki askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin. Ôki CIWG êwako kikinikêwin pimohtêstamâkêwak ohci ECCC êkwa kêka-mitâtahk Nêhiyaw mâmawâyâwinihk itastêw pîhci êkwa mâmihk ohci askîwi-pimiya itêhkêskamikFootnote 1 asici:
- Kapâwinihk Cîpwêyân Nistam-Iyiniwak (ACFN)
- Maskotêhk Cîpwêyân Nistam-Iyiniwak (CPFN)
- Ayapaskâw Âpihtawikosisânak Tahtoskânêsiwak Mâmawohkamâtowin (FCMNA)
- Fort McKay Nistam-Iyiniwak (FMFN)
- Fort McKay Âpihtawikosisânak Tahtoskânêsiwak (FMMN)
- Nistawâyâw 468 Nistam-Iyiniwak (FM468FN)
- Âpihtawikosisânak Tahtoskânêsiwak ohci Alberta Mâmawohkamâtowin Nistawâyâw Tipiyaw Mâmawihitowin 1935 (Nistawâyâw Âpihtawikosisânak [MM])
- Mikisew Nêhiyaw Nistam-Iyiniwak (MCFN)
- Smith’s Kapâwin Nistam-Iyiniwak (SLFN)
Atoskêwin ohci CIWG kikinikâtêw ê-nisitawêyinakwahk âyimihowina, osîhtâniwan oyakihcikêwin mîna pakitinikâtêwa masinahikana, nâkatohkâcikâtêwin êkwa/ahpô wâh-wâpahtamowin nitawi-kiskêyihcikêwin, mîna wîci-itasinahikâtêkihk mâmawohkamakêwin masinahikana. Kîspin ECCC ta-âhkami osîhtâniwan nîkânihk kwayaskwascikêwina kiki askîwi-pimiya wâtihkân nipiy sîkiwêpinikêwin; ôki CIWG ta-n itawêyihtâkosiw pîhci ka-isi nahiskâmômakahk osîhcikâtêwin paminikêwin.
Kiki isi ta-kêhcinâhohk kîspin mahti kwayaskwascikêwina pakitihtêmakan ôma sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin êkwânihi natawêyihtâkwana mîna pakitêyihtamowin, ôki CIWG mêkwâc atoskâtam kanawâpahcikâtêwin ohci mîskotônikan nawasonikêwina isi sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk wâtihkân nipiy. Kisik mîna, ôki CIWG âhkamêyihtam pimipayihtâwin mîna scientific wâh-wâpahcikêwin êkwa oyakihcikêwin ka-natawêyihtakwahk ta-kistascikâtêk nîkânihk kwayaskwascikêwina, kîspin ta-kêhcinâhohk êkwânima pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwin êkwânihi natawêyihtâkwana mîna pakitêyihtamowin.
Kwayaskwascikêwina, kîspin ka-kistascikâtêk, ta-nâtâmostakêw ohci wâsakâskamihtawin mîna miyw-âyâwin ohci Nêhiyawak mîna âhkami asici Kihci Okimawiwin onâkatêyihtamowina isi Nêhiyawak.
2.2. Tipahamâtowin êkwa Nistam-iyiniw omiyikosiwiniwâw
Kihci-Okimânâhk Kânata âhkamêyihtam isi wâkôwîcihiwîwin asici Nêhiyawak sâpô osk-âyiwan, mâmawâyâwinihk-iskohk-mâmawâyâwinihk êkwa okimânâhk-iskohk-okimânâhk wâhkôhtowin, osîhtâniwan isi nisitawêyihcikêwin ohci miyikosiwin, kihcêyimowin, nîsôhkamâkêwin, êkwa wiciwâkanihtowin. Itêyihtamowina ohci nawasonikêwina ta- pimipayihcikâtêk mâwasakonikêwin ohci askîwi-pimiya paminikêwin-âyimipayiwin nipiy pîhci ihtâwin sâkahikanisa, asici nîkânihk kwayaskwascikêwina ka-pakintinikihk kiki sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin.Iyikohk kwayaskwascikêwin ahpô kotak pimipayihcikêwin nawasonikêwina natawêyihtakwan pêyahtak kanawâpahcikâtêwin ohci nîkânihk âyimihowina isi Tipahamâtowin êkwa Nistam-iyiniw miyikosiwin kêhcinâhiwêwin ita Pahki 35 ohci Ostêsimâwoyasiwêwin (1982) êkwa miyw-âyâwin mîna miyo-pimatisiwin ohci Nêhiyawak. Natawêyihtkwan mîna Itêyihtamowin ohci nâkatêyihtamowina ka-osihtahk ohci Kihci-Okimânâhk Kânata sîpâ Tahtoskânêsiwak Wîhtamâkêwin ohci Nêhiyawak ô-Miyikosiwiniwaw WiyasiwêwinFootnote 2 êkwa mîna miskikâtêwina êkwa oyêyihtamowina ohci Wîhtamâkêwin ohci Kihci-okimâw-apiwin isi Nêhiyawak êkwa Tâpwîmakan êkwa Wâkôwîcihiwîwin Mâmawohkamâkêwak ohci Kânata: Têpwacikâtêwin isi Ka-nâtocikâtêk. Ôma sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin ta-kî-ispayin pîhci wiyastêwin kiko Nêhiyaw mâmawâyâwinihk pîhci mîna mâmihk ohci askîwi-pimiya itêhkêskamikohk kî-âsay kistêyihcikâtêw êyikohk, mâwasakonikêwin âyimihowina isi omiyikosiwiniwâw mîna miyw-âyâwin.
Ôhi askîwi-pimiya wâtihkâna itêhkêskamik êwako pîhci tipahaskanihk ohci ayinânêw Tipahamâtowin , kiko wâsakâmê askiy iyikohk 840,000 kahkahkîhkêyâw tipahaskân mîna owîkiwâw 39 Nistam-Iyiniwak mâmawâyâwinihk. Askîhkân-iyiniwak, asici ayinânêw Tipahamâtowin, kiskinohwahikêw âhkami miyikosiwin mîna nâkatêyihtamowina tastaw Nêhiyawak êkwa Kihci-Okimânâhk Kânata. Kistêyihcikâtêwin tipahamâtowina êwako kistêyihtâkwan kiki Nêhiyawak êkwa êka-Nêhiyaw ayisiyiniwak ka-mâmawi wîkicik pîhci Kânata. Mâka, kiki Kihci Âpihtawikosisânak Tahtoskânêsiwak ita namôy kîkway tipahamâtowina kî-masinahikâtêwa ohci pahkân Âpihtawikosisânak Powley mâmawâyâwinihk, mâmiskôcikâtêwina isi Nistam-iyiniw Kiskinwahikêwin asici Kânata kêyapic âhkamêyimakan mîna êwako ohci, itêyihtâkwanwa pîhci ôma ka-isi nahiskâmômakahk osîhcikâtêwin paminikêwin. Nêhiyaw mâmawâyâwinihk kêhcinâhiwêw êkwânima omiyikosiwiniwâw êwako ohci sîpiy namôy kî-pahkihtin ahpô ê-ahtsihtahk mîna êkwânima Kihci Okimawiwin ayâw atoskêwin ta-kahcitinahk pakitêyihtamowin pâmwayês pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwina isi sîpiy.
ECCC âhkamêyihtam ta-kêhcinâhow êkwônima âyimihowin isi Tipahamâtowin êkwa Nistam-iyiniw omiyikosiwin ka-itôtamâkahk nîkânihk sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin nisitohcikâtêw mîna mitoni itêyihtamowin. Kîspin kiskêyihtâkwan êkwânima êka kîkway nahiyohk mêskotascikâkêwin isi kwayaskwascikêwina ta-pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin mîna êkwânihi mitoni natawêyihtakwanwa, ECCC ta-atoskêw asici ka-âyimihowicik nîsôhkamâkêwak ta-kanawâpahcikâtêk nîkânihk âyimihowina isi miyikosiwin. Ka-kîsihcikatêkihk êkwânihi kanawâpahcikâtêwina ta-kiskêyihtamohiwêw itasiwêwina ohci kîkway ka-natawêyihtakwahk ta- miyâskikâtêk mîna ta-âciwinikâtêkihk âyimihowina isi miyikosiwin êkwa, kîspin âyimihowina namôy kî-miyâskikâtêk ahpô ta-âciwinikâtêk, ta-kiskêyihtamohiwêhk mâmiskôcikâtêwina ohci têpaskinahikêwin towihkana êkwa môsci, pâmwayês mîna kiskêyihtamohiwêwin têpakêyimowin. Nêhiyawak pîhci itêhkêskamikohk ayâwak kistêyihcikâtêw êyikohk wawânêyihtamowina ohci nîkânihk kiki kakwâtaki âyimihowin isi miyw-âyâwin mîna ihtawin ohci kinosêw mîna atâmipîhk pisiskiw êkwa isi ayisiyiniw miyw-âyâwin ohci nipiy mîna atâmipîhk mîcisiwin isîhcikêwin êkwa âpacihtawin, kiko kihci pahki isi 35 omiyikosiwiniwâw, asici kaskihtâwin ta-kanawêyihcikâtêk mîna sâpôhtêmaka Nêhiyaw kiskêyihtamowin.
Tâpiskôc isi CIWG, Nêhiyaw mâmawâyâwinihk êkwa ECCC ta-wîci-atoskêcik mâmawi ta- kanawâpahcikâtêk nîkânihk âyimihowina isi Tipahamâtowin ahpô Nistam-iyiniw miyikosiwin ohcipayiwin ohci nawasonikêwin ta-pimipayihcikâtêk mâwasakonikêwin ohci askîwi-pimiya paminikêwin-âyimipayiwin nipiy pîhci sâkahikanisa, asici nîkânihk kwayaskwascikêwina ka-pakitinikêhk kiki sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin. Nêhiyaw mâmawâyâwinihk tipêyihtâkosiwak ohci CIWG êkwa ECCC mêkwâc mâmawi atoskêwak ta-osihtahk wiyastêwina kiki miyikosiwin âyimihowin kanawâpahcikâtêwin paminikêwin. Ôma atoskêwin kêyapic wîpac nawat, mâka ta- kistêyihtâkwan kîspin kwayaskwascikêwina ka-pakitinkâtêkihk kiki sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin kî-osîhcikâtêwa. ECCC mîna âhkamêyihtam ta-atoskêkêt asici Nêhiyaw mâmawâyâwinihk wayawîtimihk ohci CIWG êkwânima ka-kiskêyihtamowin âyimihowina isi owâsakâskamihtawin êkwa/ahpô Nistam-iyiniw êkwa Tipahamâtowin miyikosiwin.
2.3. Askîwi-pimiya wâtihkâna itêhkêskamik
Wâtihkâna ohci askîwi-pimiya ta-âhtascikêhk kaskaskisîhkân kî-mâcihtân isi pamihtâwin tipâpêskocikan kiki ayiwâk niyânanomitanâw askiy. Askîwi-pimiya wâtihkâna kiyikawêpayiwin nistam ta-môskinikêhk kaskaskisîhkân isi ta-kêcikonihk samakiskamowin êkwa maskêk. Ôhi askîwi-pimiya kaskaskisîhkân êkospîhk wâtihkâniwân êkwa pimohtacikâtêw isi sikwahikêwak ta-pîkonikâtêk isi apisci pîkinipayiwin. Tômâwakwan ka-asiwatêk wâtihkâniwân kaskaskisîhkân êkwa kisâkamitêwâpoy êwako osîhcikâtêw mîna itisahikâtêw isi piskihci âsiwacikanisisa êkwânima apâcihtân ispîhtinikwatiwin ta-pêyako-ayahk ôma kaskaskisîhkân ohci kispakâkamin-pimiya (nawac piko silica yêkaw). Ôma yahkohtêwin yahkîmow pîstêwin êwako natawêyihtâkwan ayiwâk nanâtawihowin ê-âpacihtahk itâkamascikan ahpô nipîhkâtam ta-âciwinikâtêk kispakisiwin mîna kiki âyiwak ispîhtinikwatiwin piskihci ohci ka-iskopayik nipiy mîna yîwahwêwin-asiskiy. Âhtascikêhk kaskaskisîhkân êkospîhk itisahikâtêw isi nikotwâw nânapâcihcikêw ahpô kihci-kwêskinâkohtâwin pêhkihtâwin. Nânapâcihcikêwak kwêskinamwak âhtascikêhk kaskaskisîhkân isi askîwi-pimiy, kiko êkospîhk itisahikâtêw isi pêhkihtâwin ta-osihtahk isi askîwi-pimiya âpacihcikana êkwânihi atawâkâtêw isi âpacihcikêwak; kihci-kwêskinâkohtâwin pêhkihtâwina kaskihtâw ta-paminikêt kaskaskisîhkân êka tastaw ohci nânapâcihcikêwak.
Askîwi-pimiya wâtihkâna paminikêwin natawêyihtakwan mistahi nipiy. Ôma kaskaskisîhkân âhtascikêhk paminikêwin yahkîmow wâtihkân nipiy êkwa sêkâwicôwanihcikêwin êkwânihi kanawêyihcikâtêwa pîhci sâkahikanisa. Nânitaw iyikohk 12-15 mahkahkos ohci sêkâwicôwanihcikêwin yahkîmowin kiki itahto mahkahkos ohci kaskaskisîhkân ka-osihcikâtêk. Âta mistahi iyikohk ohci nipiy pêhkihtâwin, sâkahikanisa âhkami ohpikin. Ihtakonwa iyikohk nîsitanaw-ayinânêwosâp sâkahikanisa pîhci askîwi-pimiya itêhkêskamikohk misakâmê pâsci 220 tipahaskân2. Ispîhk 2021, Alberta Energy Regulator kî-wîhtam ayinânêw pimipayihcikêwina askîwi-pimiya wâtihkâna kanawêyihcikâtêw nânitaw iyikohk 1.3 billion m3 ohci wâpoy sêkâwicôwanihcikêwin (iyikohk ta-sâkaskinahtahk 540,000 Misi-ispihcâwin mêtawêkamikohk pakâsimowikamikwa) êkwa 472 million m3 ohci sêkâwicôwanihcikêwin nipiy pîhci nîsitanaw ayinânêwosâp sêkâwicôwanihcikêwin kipahikêwin wiyastêwina (êwako ôma, sâkahikanisa) (Akihtâson 1, 2)Footnote 3 .
Kinwâw Kiskinwahikêwina
Ôma okiskinohtêwasinahikan sâki-kîwêtinohk Alberta wâpahcikâtêw mêkwâc, asotamâkêwina, êkwa ka-wiyêyihcikêhk askîwi-pimiya wâtihkâna mâcipayihcikêwin ohci 2021. Mêkwâc askîwi-pimiya wâtihkâna mâcipayihcikêwin astêwa wâpikwanîwinâkwan kiskinawâcihcikâtêwina. Ka-âsotamâkêhk askîwi-pimiya wâtihkâna mâcipayihcikêwin astêwa osâwâw kiskinawâcihcikâtêwina. Ka-wiyêyihcikêhk askîwi-pimiya wâtihkâna mâcipayihcikêwina astêwa askihtakwâw kiskinawâcihcikâtêwina. Kaskitê kiskinawâcihcikâtêwina kiskêyihtamohiwêw pêyakwayahk ohci sâkahikanisa ahpô âstahcikôwin pimipayihtâwa akâmî kiskinohtêwasinahikan.
Âniskostêwin ohci Alberta Ôtênâwiwin Pamihcikêwin êwako akwanihikâtêw ita kiskinohtêwasinahikan. Ôma kiskinohtêwasinahikan wâpahcikâtêw Ôtênâwiwina 102 isko 90 êkwa Oyinikêwin 4 isko 13 Pahkisimotahk ohci 4th Ispimayihk. Itêhkêskamikohk ka-astêki askîwi-pimiya wâtihkâna mâcipayihcikêwin masinahikâtêwa asici wâpikwanîwinâkwan tipiskoc mêskanasa.
Masinahikêwin câpasîs kîhkêhtakâhk kihciniskêhk ohci kiskinohtêwasinahikan itasiwêw êkwânima “ôma AER namôy kêhcinâhiwêw nahitôtamowin ahpô kêsihcikâtêwin ohci kiskêyihtamohiwêwin ka-astêk pîhci ôma kiskinohtêwasinahikan mîna namôy onâkatêyihtamowin kiki piko tânihi nipaci-tôtamowina ahpô patâpahtamowin pîhci âsiwacikana mîna namôy nahêyihtam nâkatêyihtamowin kiki âpacihtawin ôma kiskêyihtamohiwêwin.” Câpasîs ôma kiskinohtêwasinahikan, ihtakon apisci masinahikêwin êwako pîkiskwâtam “ohcipâyiwin kiskinawâpahtahiwêwin ihtakon kiskêyihtamohiwêwin pakitinikâtêw sîpâ Yôhtêkotêw Kihci-Ôkimanahk Pakitinikâtêwin – Alberta”.
Ôma askîwi-pimiya wâtihkâna mâcipayihcikêwina êkwânihi pâh-piskihcayâw isi nisto itowahk ohci kiskinohtêwasinahikan. Teck Frontier tasihkam kîwêtinohk-mâwaci itêhkêskamikohk ohci kiskinohtêwasinahikan mîna ayâw osâwâw kiskinawâcihcikâtêwin. Ôma mâtahkamikisiwin aspin ohci kî-nakinikâtêw ispîhk 2020.
Sâwanohk isi Teck Frontier mwêhci êkota ihtakon misi-mâmawihikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna pamihtâwina. Ahci isi Nakahpêhanohk isko Sâkâstênâhk, ôma mâmawihikêwin asici:
- CNRL Kîwêtinohk Itapisiniwin êkwa Sâwanohk
- Fort Waciy
- Syncrude Aurora Kîwêtinohk
- CNUL Maskêk Sîpiy
- CNUL Oskâhtak êkwa Oskâhta Mahkisîhcikêwin
- Imperial Kearl êkwa
- Syncrude Aurora Sâwanohk
Kahkiyaw ôhi mâtahkamikisiwina kî-wâpikwanîwinâkwan kiskinawâcihcikâtêwina, êwako piko Syncrude Aurora Kîwêtinohk, kiko ayâw sîpihkwâw kiskinawâcihcikâtêwina.
Ôma Suncor Mildred Sâkahikan êkwa Millennium askîwi-pimiya wâtihkâna ihtakonwa mwêhci Sâwanohk ohci mâmawihikêwin. Kahkiyaw Suncor itêhkêskamikohk ayâw wâpikwanîwinâkwan kiskinawâcihcikâtêwina.
Kiskinawâcihcikâtêwin kaskitêwâw, êkwânihi ôhi:
- 1 sêkâwicôwanihcikêwin âstahcikôwin pimipayihtâwa Nakahpêhanohk ohci CNRL Itapisiniwin
- 14 sêkâwicôwanihcikêwin âstahcikôwin pimipayihtâwina pimohtatâwin tastâw Fort Waciy, Aurora Kîwêtinohk, Maskêk Sîpiy êkwa Oskâhtak,
- 4 sêkâwicôwanihcikêwin âstahcikôwin pimipayihtâwina Kîwêtinohk ohci Imperial Kearl
- êkwa 20 sêkâwicôwanihcikêwin âstahcikôwin pimipayihtâwina pimohtatâwin tastâw Syncrude Mildred sâkahikan, Suncor Base Wâtihkân êkwa Millennium
Kinwâw Kiskinwahikêwina
Ôma kwayaskwaskitêw asatêwin âcimostâkêwasinahikan nokohtaw iyikohk nipiy pîhci sâkahikanisa tahto-pipon ohci 2014 isko 2021. Kwayaskwaskitêwin kiki tahto askiy êkwânihi masinâstêwa nêwo iyikohk masinâstêwina ohci askihtakwâw êkwa nêwo iyikohk masinâstêwina sîpihkwâw ta-wîhtamakihk pâh-pîtos Wâtihkân mwêhci êkota.
Itahto mâmawohkamâtowin êwako nôkosîstamowin ohci itasinasowin êkwa ita ka-astêk pîhci kwayaskwaskitêwina. Tahkoc isko câpasîs, êwako ôhi:
- Suncor Fort Waciy êwako nôkosîstamowin ohci kaskitê askihtakwâw. Ihtakon piko âcimostâkêwasinahikanihk kiki askiya ohci 2018 isko 2021
- Imperial Kearl êwako nôkosîstamowin ohci atisowin askihtakwâw
- CNRL Itapisiniwin êwako nôkosîstamowin ohci wâstê laskihtakwâw
- CNUL Oskâhtak Wâtihkân êwako nôkosîstamowin ohci wâsê askihtakwâw
- CNUL Maskêk Sîpiy Wâtihkân êwako nôkosîstamowin ohci wâsê sîpihkwâw
- Suncor Base Kamik êwako nôkosîstamowin ochi wâsê sîpihkwâw mîna misâwa kwayaskwaskitêwina kiki sâkahikanis nipiy
- Syncrude Aurora Kîwêtinohk êwako nôkosîstamowin ohci pihkonâkwan sîpihkwâw
- Syncrude Mildred Sâkahikan êwako nôkosîstamowin ohci kaskitêwî sîpihkwâw mîna astêwa misâwa kwayaskwaskitêwina akami askiya
Capasîs ôma âcimostâkêwasinahikanihk masinahikâtêw:
“Akihtâson 2 Sâkahikanis nipiy mâwaci iyikohk pîhci sâkahikanisa, 2014 isko 2021. Mâwaci iyikohk ka-nokohtahk isi wîhtamâkêwin ohci paminikêwak mîna ta-kî-mêskocipayiniwa ispîhk ka-wâpahcikâtêki ohci AER. Ohcîwin: Iyikohk Nipiwâkamik Sêkâwicôwanihcikêwin Paminikêwin kiki Askîwi-pimiya wâtihkâna , 2021. Alberta Energy Regulator. Pimihâwi-pîsim 2022. Pisiskêyihta êwako piko imohtêstam nipiy pîhci wasêkamin mipiyihk itêhkêskamikohk ohci sâkahikanisa. Ihtakon mîna nipiy ka-miciminikâtêk pîhci nipîwâpoy sêkâwicôwanihcikêwin mîna kispakâkamin-wêpinikêwin (namôy kikinikâtêw), kiko ta- sîkiwêpinikâtêw isi wâsêkamin nipiy itêhkêskamik isi sêkâwicôwanihcikêwin mâmawihtâwin.”
Ôma akihtasowin âcimostâkêwin ka-wîhcikâtêk ohci âcimostâkêwasinahikanihk kwayaskwaskitêwina ka-isi pimitisahikâtêk, pihci mâwaci-kihci-mitâtahtomitanaw mistik iyikohk:
Askîwi-pimiya wâtihkâna Mâtahkamikisiwin |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Suncor Fort Waciy |
0 |
0 |
0 |
0 |
3.0 |
5.7 |
12.7 |
16.6 |
Imperial Kearl |
21.3 |
27.7 |
19.9 |
19.7 |
18.7 |
22.7 |
26.8 |
17.0 |
CNRL Itapisiniwin |
33.0 |
30.0 |
33.0 |
28.2 |
31.1 |
31.1 |
30.0 |
25.2 |
CNUL Oskâhtak Wâtihkân |
19.8 |
15.0 |
10.8 |
12.2 |
16.0 |
19.8 |
18.4 |
22.7 |
CNUL Maskêk Sîpiy Wâtihkân |
9.8 |
8.9 |
13.3 |
16.3 |
20.6 |
20.4 |
22.5 |
27.9 |
Suncor Base Kamik |
126.2 |
106.3 |
119.3 |
111.4 |
118.0 |
104.6 |
106.4 |
108.6 |
Syncrude Aurora Kîwêtinohk |
71.8 |
75.5 |
68.0 |
60.9 |
75.4 |
78.3 |
93.1 |
97.1 |
Syncrude Mildred Sâkahikan |
126.5 |
138.2 |
137.4 |
144.1 |
147.5 |
155.9 |
169.4 |
156.6 |
2.4. Ka-isi nahiskâmômakahk wiyastêwin
Askîwi-pimiya wâtihkâna pimipayihcikêwina piko ta-pimitisaha kahkiyaw ka-itastêkihk okimânahk wiyawiwêwin, asici mîna Nôcikinosêwêwin Wiyasiwêwin. Okimâw ohci Wâsakâskamihtawin êkwa Sisikoc-isiwêpan Mêskwacipayiwin êwako nâkatêyihtam kiki tipêyihcikêwin êkwa sôhkêsihcikêwin ohci misiwanâcihcikêwin kipihtinikêwin wiyasiwêwina ohci Nôcikinosêwêwin Wiyasiwêwin. Piskihtasinahikêwin 36(3) ohci Nôcikinosêwêwin Wiyasiwêwin kîtahamiwêw piko awiya ohci astahcikowin ahpô pakitinam astahcikowin ohci misiwanâcihcikêwin âpacihcikan isi nipiy ka-papâmiskâcik ita kinosêwak, ahpô piko itê ita misiwanâcihcikêwin âpacihcikan ta-kî-pihtikwêmakan isi nipiy. Ôma Nôcikinosêwêwin Wiyasiwêwin pakitinam kiki ihtâwin ohci okimânak kwayaskwascikêwina êkwânima ta-kî-pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwina ohci misiwanâcihcikêwin âpacihcikan sîpâ itaswêwin ka-itastêkihk pîhci kwayaskwascikêwina. Mêkwâc nama kîkway kwayaskwascikêwina ta-pakitihtêmakan ôma sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin. Nitawâc, askîwi-pimiya wâtihkâna miciminam mistahi nipiy ka-âpacihtahk pîhci opaminikêwinea asici mîna kêhciwâk môskinêwin, nipiy ka-âpacihtahk mêkwâc ka-âhtascikêhk, iyikohk nipiy ohci pôskwahikâtêwin mîna âhtascikêwin nipiy ispîhk wâtihkâniwin ispayin mîna âhkami, mîna iyikohk ohci mâwasakonikêwin miyimâwisiwin, aspin ka-mâcihtahk pimipayihcikêwina. Nipiy ohci ispâhkê osîhcikêwin êkwa misiwanâcihcikêwin kikinikâtêwa mîna wâh-waskawîmakan, piyisk kanawêyihcikâtêwa pîhci misi mîna mihcêcis sâkahikanisa.
Ôma sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy namôy pakitihtêmakan ohci kâ-piskihtahastâhk kwayaskwascikêwina ahpô mêmohci-mâcipayihcikêwin pakitêyihcikâtêw. Ôki Okimânâhk ohci Alberta êwako osîhtâniwan ka-piskihtahastâhk ka-isi nahiskâmômakahk nitawêyihcikêwina kiki sîkiwêpinikêwina ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy. ECCC êkwa Alberta Wâsakâskamihtawin êkwa Ka-nâtâmostakêhk Itêhkêskamikohk (AEPA), tâh-têpi mâmawohkamâtowak ta-mâtinamâkêcik kiskêyihtamohiwêwin mîna kwayâtascikêwak waskawêwina ita nahiyikohk. Ôki CIWG namôy kiyikawêpayiw pîhci ôma mâmawohkamâtowin tastaw ECCC êkwa AEPA.
3. Itêyihtamowina
3.1. Âpacihcikana ohci wawânêyihtamowina
Askîwi-pimiya wâtihkâna osihcikâtêk mihcêcis nanâspisîhtâwina ahpô wêpinikêwin pimiciwaniwin ohci nanapo paminikêwin ohci askîwi-pimiya ta-âhtascikêhk kaskaskisîhkân mîna iyinito mikoskâcikêwin waskic ohci mîna atâmipêk ka-natawêyihtakwa ta-âhtascikêhk ôma askîwi-pimiya. Nanâtohk iyikohk ohci wâpoy wêpinikêwina osihcikâtêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna, êkwa isi kiko pimipayihcikâtêwina, kikinikâtêw mîna mâwasakonikêwin pâsci iskoyikohk nômakêsîs, ohcitotam ta-nisitawinikâtêk askîwi-pimiya wâtihkân nipiy nawac mawinêskâkêwin. Âpacihcikana ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy êkwânihi ta-kî-wîcihiwêw isi wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin kikinikâtêw:
- Wâpoy sêkâwicôwanihcikêwin êkwa askîwi-pimiya pêhkihtâwin nipiy (FT êkwa OSPW): wâpoy wêpinikêwin ka-osihcikâtêk ohci ka-paminikâtêk askîwi-pimiya. Ôhi nanâtohki iyisihkâtêwa paminikêwin ispayiwin nipiy, askîwi-pimiya pêhkihtâwin nipiy, pêhkihtâwin nipiy, sâkahikanisa sêkâwicôwanihcikêwin nipiy, nakâhamowin ohcikawan, pêhkihtâwin nipiy êkwa sîkiwêpinikêwin nipiy
- Tasihkêwina wêpinikêwin nipiy (IWW): nanâspisîhtâwina yahkîmowin ohci askîwi-pimiya pimipayihcikêwina mâka namôy kêhciwâw wêpinikêwin osihcikêwin ohci askîwi-pimiya ka-âhtascikêhk paminikêwin, tâpiskôc ihkipayiwin nipiy, tahkâpâwatâwin nipiy, âhkwâpahtêwin âhtascikêwin nipiy, pihko sâkahikanisa nipiy, êkwa sîkonikêwin macikwanâs êkwa tipiyawê wêpinikêwin nipiy. Ôhi ta-kî-iyisihkâtêwa tasihkêwina wêpinikêwin nipiy, kanâcihowin sîkonikêwin macikwanâs, tipiyawê wêpinikêwin nipiy, sâkahikanisa nipiy, itâkamascikan nipiy, tahkikamâpoy, pîkisêwin nipiy, êkwa âhkwâpahtêwin âhtascikêwin nipiy
- Kotak: wêpinikêwin pimiciwaniwin ohcipayiwin ka-mâwasakonikêhk nanatohk itowahk nipiy êkwânima namôy âta ta-kî-sîkiwêpinikâtêw, tâpiskôc nipiy ohcipayiwin atâmipêk âhtascikêwin ohci, maskêk ihkipayihtâwin, êkwa atiht itowahk mostaskamikohk môskinêwin. Ôhi miciminam pîhci nipiy nanâtawihowin sâkahikanisa ka- mâwasakonikêhk ohci nanatohk tipiyawê paminikêwin itahkamikisôwina. Ôhi iyinito âpacihcikana ta-kî-ahpô namôy ta-kî-pâh-piskihcayâhk ohci IWW mamisîwin ohci wâtihkân itêhkêskamik
Askîwi-pimiya wâtihkân nipiy mâmaskâci astêw nanâtohkonâkosiwin êkwa maskihkiy kistêyihtcikatewin. Ihtakon mistahi ispîhtâskwan ohci atiht kikinkêwina ohci ka-wawânêyihtakwa ayis ê-kiskêyihtakwahk piscipowin isi piskisiwakFootnote 4 . Piscipowin ispîhtâskwan nanatohk iyikohk tastaw sâkahikanisa ayis ohci pâh-pîtos pîhci kaskaskisîhkân osîhcikêwin, ka-âhtascikêhk paminikêwin, êkwa sâkahikanisa ispîhtisîwin. Ka-pimitisahikâtêk pihcipowin oyahowêwin êkwa itowahk kî-nisitawêyihtâkwan pîhci sêkâwicôwanihcikêwin nipiy mîna yîwahwêwin-asiskiy (Mawacihcikêwin pêyak)Footnote 5 .
Chloride êkwa kotak inorganic sîwîhtâkan |
Ammonia |
Sulphate êkwa sulfides |
Phenols |
Cyanide |
Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) |
Volatile Organic Kikinkêwina (VOCs; asici benzene, toluene, ethylbenzene, xylene (BTEX)) |
Pimiy Hydrocarbons (PHCs) Fractions (F)1-4 êkwa pimiy êkwa pimîs |
Naphthenic Acids (NAs; acid âhtascikêtable) |
Iyikohk Tihkâpâwêwin Kispakâkaminiwin (TDS) |
Pîwâpiskwa |
Trace elements |
Nitrates êkwa nitrites |
Phosphorous êkwa kotak ohtâcihêwin |
Flocculants êkwa coagulants |
- |
3.1.1. Mâmiskôcikâtêwin kakwêcihkêmowina
Ihtakonwa cî ayiwâk âpacihcikana ohci wawânêyihtamowin pîhci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy kiko CIWG ta-kî-kiskêyihtahk ahpô ta-kî-itêyihtamohk? Kîspin tâpwê, kîkway anihi, êkwa tânêhki êkwânihi wawânêyihtamowina?
3.2. Kiskêyihtamohiwêwin tawawina
Iskwêyanihk itêyimowin ohci askîwi-pimiya wâtihkân kipahikêwin êwako kawotinikêwin mikoskâcikêwin askiya isi ta-atoskêmakahk pisiskiw mîna kistikân êkwânima kikinikâtêw asici wâsakâskamihtawin. Askîwi-pimiya wâtihkân pimipayihcikêwak kêhcinâhiwêwak êkwânima sîkiwêpinikêwina ohci ka-nanâtawihtâhk sêkâwicôwanihcikêwin natawêyihtakwan ta-nakatokacikâtêk mâwasakonikêwin ohci askîwi-pimiya pêhkihtâwin nipiy nômakêsîs mîna ta- sîtoskâhk wâtihkân kipahikêwin mîna kawotinikêwin. Nitawêyihcikêwin kiki sîkiwêpinikêwina ohci ka-nanâtawihtâhk sêkâwicôwanihcikêwin namôy kayahtê kî-ohci itêyihtakwan pîhci aciyaw iskoyikohk mîna and tipahikan namôy kî-ohci ispayin êkwânima ta-wâpahcikâtêk tânisi isi sîkiwêpinikêwina ohci ka-nanâtawihtâhk sêkâwicôwanihcikêwin ta-paspînam ôhi kîsihcikâtêwina mêkwâc nâtâmostawêwin wâsakâskamihtawin, ayisiyiniw miyw-âyâwin mîna Nistam-iyiniw êkwa Tipahamâtowin miyikosiwin. Ôki CIWG mêkwac kanawâpahtamwak tânimayikohk wâpoy mâwasakonikêwin ohci. Êkwa mîna, ayiwâk kiskêyihtamohiwêwin natawêyihtakwan ohci oyahiwêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy êkwânima ahpô itikwê ta-kî-sîkiwêpinikêw ohci askîwi-pimiya wâtihkâna pimipayihcikêwina. Mitoni kistêyihtâkwan ta-nisitohcikâtêk kiko nipiy (itowahk, osîhcikêwin, misiwanâcihcikêwin) ka-itêyihtamohk kiki sîkiwêpinikêwin, tânitê êkwa tânimayikohk ka-sîkiwêpinikêhk, mîna itahtwâw êkwa tânispîhk ohci nîkânihk sîkiwêpinikêwin akami itêhkêskamik.
3.2.1. Mâmiskôcikâtêwin kakwêcihkêmowina
Ihtakon cî âcimostâkêwina ohci kiskêyihtamohiwêwin ahpô âpacihcikana ohci tânimayikohk ohci wâpoy mâwasakonikêwin ahpô oyahiwêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy êkwânima CIWG ta-kî-kiskêyihtahk? Kîspin tâpwê, kîkway anihi êkwa tânêhki êkwânihi âpatêyihtâkwan isi ôma paminikêwin?
3.3 Mêskotascikâkêwin isi Sîkiwêpinikêwina ohci Ka-nanâtawihtâhk Askîwi-pimiya Wâtihkân Nipiy
Ôki CIWG mêkwac kanawâpahtamwak mêskotascikâkêwin nawasonikêwin isi sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkân nipiy, tâpiskôc ayiwâk nipiy pêhkihtâwin, tipiyaw êkwa itêhkêskamikohk ka-pêhkihtâhk nipiy, pâh-piskihcayâhk mîna oyâpahcikâtêwin nanâtawihowin nipiy ohcipayiwin ohci ohtâcihiwêwin pimohtatamowin êkwa iyikohktawin ta-pêhkihtâhk ayiwâk êkwa pêhkihtâwin, mîna mêskotascikâkêwin wêpinikêwin nawasonikêwina. Mâwaci iyikohk ka-tasihkâcikâtêk, ka-ispâhkê osîhcikêwin, êkwa êka kêhcinahowin ka-ispayikihk asici ôhi nipiya, âniskômohcikêwin nikiskamowin êkwânima itêyihtamowin mêskotascikâkêwin natawêyihtakwan pâmwayês sîkiwêpinikêwina ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin ta-kî-pakitihtêmaka.
3.3.1. Mâmiskôcikâtêwin kakwêcihkêmowina
Ihtakon cî ayiwâk mêskotascikâkêwin isi kwayaskwascikêwina êkwânima CIWG ta-kî- itêyihtamohk? Kîspin tâpwê, kîkway anihi êkwa tânêhki ka-itêyihtamin ta-kî-itêyihtamohk?
3.4. Mâwasakonikêwin Âyimihowina
Ihtâwin askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin itastêw ita cîki nawac isi Kapâwinihk Sîpiy (Akihtâson 1). Ôma Kapâwinihk Sîpiy akâmi-sîpîhk âsay kiskêyihtam mâwasakonikêwin âyimihowina ohci askîwi-pimiya, ôtênak, tasihkêwin, êkwa kistikêwi-pimâcihowin osîhcikâtêwinFootnote 6 . Sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy ta-astêw ayiwâk âyimihowina isi ôhi ihtâwin âyimihowina êkwânima piko itêyihtamowin mîna kanawâpahcikâtêwin. Akihtason iyikohk mîna ispiscawin ohci askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin ta-itôtamâkan isi nanâtohk sîkiwêpinikêwina ohci nanâtohk pimipayihcikêwina nawac cîki ohci Kapâwinihk Sîpiy. Ôma mâwasakonikêwin âyimihowina ohci ôhi nanâtohk sîkiwêpinikêwina piko mitoni ta-kanawâpahcikâtêk mîna itêyihtamowin.
Ôma Kapâwinihk Sîpiy sîkonikêw pîhci Sâkitawâhk Kapâwinihk Sâkiy, kiko ôta askiwin mâwaci misâw natimihk, oski-nipiy sâkiy êkwa pîhci Mostosonâhk Kihci Nakîwin, UNESCO Askininahk Iyinihkêwin Wâskahikana. Ôma Sâkiy êkospîhk asahtow Ayahciyiniw Sîpiy êkwa Ayahciyiniw Sâkiy. Asici ayiwâc isi nipiy iyikohktawin otâpânikêwina, ôma asiskiy âyimihiwihtaw askîwi-pimiya wâtihkân nipiy sîkiwêpinikêwin isi ôhi sâkiyic wâsakâskamihtawina ta-otihtikot mistahti iyikohk asiskiy.
Asici ayiwâc isi nîkânihk kiki mâwasakonikêwin âyimihowina ka-kiskinohtahikâtêk ispimayihk, ihtakon mihcêtinwa ihtâwin pakitihtêmakan êkwa sîkiwêpinikêwina ohci sêkâwicôwanihcikêwin isi Kapâwinihk Sîpiy êkwa sêkâwicôwanihcikêwin êkwânihi piko ta-itêyihtamohk pîhci wiyastêwin êkwa miyw-âyâwin ohci atâmipîhk pisiskiw mîna kistikân pîhci itêhkêskamikohk. Tânisi isi ôhi sîkiwêpinikêwina kikinkêwin asici sisikoc-isiwêpan mêskwacipayiwin, askiy apacihtâwin mêskocipitam, êkwa ati nîkân osîhcikâtêwin ta-kî-mâwasakonikêwin âyimihowin itêhkêskamikohk piko ta-kî-mîna itêyihtamohk pîhci osîhcikâtêwin ohci kwayaskwascikêwin kiki sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin.
4. Âhkami êkwa Ka-wiyêyihcikêhk Atoskêwin
4.1. Âhkami Atoskêwin
Ka-pimitisahikâtêki êwako masinahikan ohci atoskêwina mêkwac ka-wî-kîsihcikâtêkihk ohci CIWG:
- Kanawâpahcikâtêwin ohci mêskotascikâkêwin isi nanâtawihowin êkwa sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin
- Kanawâpahcikâtêwin ohci nanâtawihowin êkwa wêpinikêwin nawasonikêwina êkwânihi ta-kîskisikâtêk ahpô ta-âciwinikâtêkihk natawêyihcikêwin kiki sîkiwêpinikêwin ka-nanâtawihtâhk sêkâwicôwanihcikêwin mêkwac pihkohtawin pâh-pêyakwan wâsakâskamihtawin êkwa kawotinikêwin kîsihcikâtêwin isi nanâtawihowin êkwa sîkiwêpinikêwin.
- Wâh-wâhpahtomin nawasonikêwin kiki ka-atoskêmakahk ka-isi nahiskâmômakahk nakiskamowin (tâpiskôc pakitinamâkêwin ahpô pakitêyihtamowin pamihcikêwin) kiki askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin
- Kanawâpahcikêwin ohci nawasonikêwin kiki ka-atoskêmakahk ka-isi nahiskâmômakahk pamihcikêwina kiki askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin êkwânima ta-kî-kikinikâtêw mâmawi Kihci-Nêhiyaw oyasiwêwin osihtâwin wiyastêwin êkwa pâmwayês-sîkiwêpinikêwin kanawâpahcikâtêwina ohci sêkâwicôwanihcikêwin iyikohktawin, nîkânihk mâwasakonikêwin âyimihowina, êkwa nîkânihk âyimihowina isi miyikosiwin
- Nawaciko miyo âpacihcikan pimipayihcikêwin kanawâpahcikâtêwin
- Kanawâpahcikâtêwin ohci miyo ka-ihtakohkihk âpacihcikan pimipayihcikêwin kiki ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin
- Misiwanâcihcikêwin êkwa wâsakâskamihtawin âyimihowina pisiskêyihcikêwin nitawêyihcikêwin
- Wâh-wâpahcikêwin êkwa oyakihcikêwin isi sîtoskâkêwin ohci osîhtâniwan misiwanâcihcikêwin êkwa wâsakâskamihtawin âyimihowina pisiskêyihcikêwin nitawêyihcikêwin kiki askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin
4.1.1. Mâmiskôcikâtêwin kakwêcihkêmowina
Ihtakon cî ka-ihtâhk wâh-wâpahcikêwin ahpô kiskêyihtamohiwêwin êkwânima CIWG ta-kî- itêyihtamohk isi sîtoskâkêwin ohci ôhi atoskêwina? Kîspin tâpwê, kîkway anima?
4.2. Ka-wiyêyihcikêhk Atoskêwin
Ka-pimitisahikâtêki ôhi êwako wawêyîwin masinahikan ohci atoskêwina CIWG ka-wiyêyihtahk ta-paminahk isi sîtoskâkêwin osîhcikâtêwin ohci nîkânihk kwayaskwascikêwina kiki askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin. Ôma atoskêwin êwako ohtiskawiskamowin isi kîsihcikâtêwina kanawâpahcikâtêwin ohci mêskotascikâkêwin isi nanâtawihowin êkwa sîkiwêpinikêwin ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin, kiko ta-wîcihtâw ta- kiskêyihtâkwahk kîspin mahti kwayaskwascikêwina pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwin natawêyihtakwanwa. Ôma masinahikan namôy kîsihcikâtêw mîna namôy nakinikêw CIWG ohci ta-nâkatohkâcikikêt ayiwâk atoskêwin ka-natawêyihtâkwahk.
- Osîhtâniwan nakiskamowin isi ta-apihkihk Nêhiyaw kiskêyihtamowin êkwa pahkisimotahk iyintonatawihowin science
- Osîhtâniwan mastaw nisitohtamowin ohci isiwêpanowin Kapâwinihk Sîpiy
- Nâkatohkâcikâtêwin ayisiyiniw miyw-âyâwin astâsowin êkwa miyw-âyâwin âyimihowin kanawâpahcikâtêwina
- Âhkami wâh-wâpahtamowin nipiy tipâpêskocikêwin êkwa âstahcikôwin kaskihtawin, nipiy miyopayihcikêwin tipahikêwin mîna kipahikêwin wiyêyihcikêwin isi nawac nisitohtamowin iyikohk, osihtaniwan, êkwa ati nîkân pimohcêskanasa ohci sêkâwicôwanihcikêwin sîkiwêpinikêwin êkwa sêkâwicôwanihcikêwin wêpinikêwin pimipayihcikêwin
- Âhkami ta-nistitohcikâtêk ohci nîkânihk tipâpêskocikan, ohtâcihowin, mîna sâkitawâhk ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin
- Kîsihcikâtêwin masinahikan âpacihcikana ohci wawânêyihtamowina
- Osîhtâniwan wîhtamakêwin nitawêyihcikêwin
- Osîhtâniwan sîhkimiwêwina kiki ka-kipahikâtêkihk wâtihkâna
4.2.1 Mâmiskôcikâtêwin kakwêcihkêmowina
Ihtakon cî ayiwâk kanawâpahcikâtêwina CIWG ta-kî-itêyihtamohk? Kîspin tâpwê, kîkway anihi êkwa tânêhki ta-kî-itêyihtamohk?
5. Oyêyihcikewina êkwa kîhtwâm yahkohtêwina
5.1. Tipiyaw itasiwêwin paminikêwin
Ôki CIWG wiyêyihtam ta-pakitinikâtêkihk mâmawohkamakêwin masinahikana, pimitisahikêwin ohci oyâpahcikâtêwin itasiwêwin mâmawôpîtotamowin, tah-têpi sâpô ka-isi nahiskâmômakahk osîhcikâtêwin. Itahtwâw êkwa tânispîhk ohci ôhi mâmiskôcikâtêwin masinahikana êkwa kiskêyihtamohiwêwin mâmawôpîtotamowin ta-kî-kiskêyihtâkêw kîsihcikâtêwin ohci kanawâpahcikâtêwin mêskotascikâkêwin êkwa naskomowin itasiwêwin mâmawôpîtotamowin ohci.
5.2. Oyêyihcikêwina
Ôma nokohtawin ohci masinahikan ta-pimitisahikâtêw ohci kiskêyihtamohiwêwin mâmawôpîtotamowin asici ka-akâwâtahkik nîsôhkamâkêwak. Ka-akâwâtahkik nîsôhkamâkêwak natomâwak ta-masinahahkik naskomowin ta-pakitinikâtêk naskomowin isi masinahikan pâmwayês Takwakipisim-pîsim x, 2023.
Kîspin kiskêyihtâkwan êkwânima kwayaskwascikêwina pakitihtêmakan sîkiwêpinikêwin ohci ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin ta-natawêyihtakwanwa, , ECCC âhkamêyihtam ta-ê- wawêhtinahk êyikohk ta-kwayaskwêyihcikêw pîkiskwasôwêwin asici Nêhiyaw mâmawâyâwinihk.
6. Kiskinawâcihcikâtêwina
AER. 2022. Isiwêpanowin ohci Wâpoy Sêkâwicôwanihcikêwin Pimipayihcikêwin kiki Wâtihkânaniwan Askîwi-pimiya, 2021.
Allen, E.W., 2008. Pêhkihtâwin ka-nanâtawihtahk nipiy pîhci Kânata askîwi-pimiya êkwa tasihkêwin: I. Mâmawôpîtotamowin pihcipowiniwana êkwa nanâtawihowin mawinêhikêwina. Âcimowin ohci Wâsakâskamihtawin Pimipayihcikêwin êkwa Science, 7(2), pp.123-138.
Kânata otasihkêwin Okimâwî Mâmawohkamâkêwak ohci Wâsakâskami (CCME). Kânata otasihkêwin Wâsakâskamihtawin Iyikohktawin Kiskinwahikêwin (CEQGs). Namôy masinahikâtêw. Kâhcitinikatêwin ita: Kânata otasihkêwin Mâmawihitowak Opaminikêwak ohci Wâsakâskamihtawin | Le Conseil canadien des ministres de l'environment (ccme.ca)
Mahaffey, A. êkwa Dubé, M., 2017. Kanawâpahcikâtêwin ochi wiyastêwin ôhi askîwi-pimiya paminikêwin-âyimipayiwin nipiy. Wâsakâskamihtawin Wâh-wâpahtamowina, 25(1), pâskinikêwina.97-114.
Kihci-Okimânâhk Alberta. 2018. Wâsakâskamihtawin Iyikohktawin Kiskinwahikêwin kiki Alberta Mostaskamikohk Nipiya. Nipiy Nâkatohkâcikâtêwin Atoskêwîkamik, Alberta Wâsakâskamihtawin êkwa Kihci-Nakîwina. Amiskwaciy-wâskahikan, Alberta
US EPA. 2015. Misiwêskamik Natawêyihtamowin Nipiy Iyikohktawin Kiskinwahikêwin – Ayisiyiniw Omiywâyawin Kiskinwahikêwin Mawacihcikêwin. Kahcitinikâtêw ita: Misiwêskamik Natawêyihtamowin Nipiy Iyikohktawin Kiskinwahikêwin - Ayisiyiniw Omiywâyawin Kiskinwahikêwin Mawacihcikêwin | US EPA
Miywâyawin Kânata. 2021. Kiskinwahikêwin kiki Kânata otasihkêwin minikwêwin nipiy iyikohktawin— kiskinwahikêwin mawacihcikêwin. Kahcitinikâtêw ita: Kânata otasihkêwin Minihkwêwin Nipiy Kiskinwahikêwin - Canada.ca
Tondu, J.M.E., 2017. Ispîhtêkan Nipiy iyikohktawin nôkosîstamâkêwin pîhci Kapâwinihk Sîpiy: pipon kêsiskâw tipahaskêwin (2015). Alberta Wâsakâskamihtawin êkwa Kihci Nakîwina.
Page details
- Date modified: